TAGBILARAN CITY, Bohol, Oct 10 (PIA) –Wala man tuod ihikaw sa Korte Suprema (SC) ang aghat nga kwentahon ang Internal Revenue Allotment (IRA) sa tanan nga local nga kagamhanan (LGU) base sa tanan nga buhis nga nakuha sa nasudnong kagamhanan, wala na itugot pa niini ang pagtahan sa kapin sa P60 bilyones nga makuha unta sa mga local nga kagamhanan sukad 1992 ngadto sa 2012.
Kini maoy gibutyag ni Department of Interior and Local Government Bohol Provincial Director Jerome Gonzales, didto sa Kapihan sa PIA nga naghisgot sa Mandanas-Garcia Ruling.
Apan, bisan pa niini, dagko pa gihapon ang madugang sa kasagarang IRA sa mga LGUS, patataw niya.
Ang Mandanas Garcia Ruling nagasukad sa desisyon sa SC nga sayop ang nasudnong kagamhanan sa paghubad sa balaod kabahin sa pagkwenta sa IRA.
Ang IRA sa usa ka local nga kagamhanan maoy magsilbi nga bahin niini sa mga kita sa buhis sa nasudnong kagamhanan. Ang mga lalawigan, kalungsuran ug kabarangayan, may lahilahi nga kadak-on sa nasampit nga bahin, subay sa matang sa kagamhanan ug sa kadak-on sa lugar niini ug sa kadaghanon sa katawhan.
Subay sa Section 284 sa Local Government Code of the Philippines (RA 7160), ang IRA sa kalungsuran ug lalawigan may sumbanan ang pagkalangkalang. Kahinumduman nga sa 1987 Constitution, ilabi na sa Article X section 6, kini nag-ingon nga ang LGUs makakuha ug maki-angayon nga bahin sa makolektoa nga buhis sa nasud, subay sa gitumbok sa balaod, ug kini automatic nga ihatag ngadto kanila.
Sa Local Government Code of 1991, kini nga IRA sa mga LGU, ibase sa unsay nakolekta sa nasudnong kagamhanansa milabay nga tulo ka tuig.
Ang mga nakolekta sa nasudnong kagamhanan sa buhis naglakip sa makuha sa tanan nga buhis sa kita (income tax), buhis sa gipanunod nga kabtangan (estate tax), value-added tax, mga buhis nga kwntahon sa porsyento, mga buhis sa pipila ka mga paliton, serbisyo ug kalihukan o excise tax, buhis sa mga selyo (documentary stamps tax), ug uban pang buhisan nga gitumbok sa Bureau of Internal Revenue (BIR).
Apan, sa katungod nila ni Kongresistas Hermilando Mandanas ug Enrique Garcia Jr., ang gitumbok sa balaod nga National Tax Allocation, naglangkub usab sa buhis nga ipatong sa mga paliton ug kagamitan nga mingsulod sa nasud gikan sa gawas (customs duties) nga nakuha sa Bureau of Customs ug uban nga ahensya nga nag kolekta sa sama niini.
Niadtong 2018, ang SC mipagawas sa hukom nga diay, ang national internal revenue taxes kuwang pa kon ang paghubad sa balaod sa Section 284 sa LGC ang hisgutan.
Matud sa SC, ang Kongreso nakasupak sa mga probisyon sa Art X sa 1987 Constitution nga tataw nga nag-ingon nga ang nasudnong buhis kinahanglan usab nga naglakip sa mga nakolekta sa Bureau of Customs.
Subay pa gihapon niini, ang tanan ga LGUs makakuha og mas daghan pa nga pundo alang sa pagpatunhay sa serbisyo niini, dayag ni Gonzales.
Apan sa hisgutanan sa kuwang nga gipangandoy nilang Mandanas nga ihatag unta sa LGUs nga nahikawan sa mga buhis gikan sa Bureau of Customs sukad sa 1992 pagsugod sa LGC, kini gisalikway sa SC.
Ang paglobo sa IRA nagkahulogan og pundo alang sa mga trabaho sa nasudnong kagamhanan nga gipakanaug na ug gitahas ngadtos LGUS.
KIni nga mga tahas sama sa kasanihan o health, panguma o agriculture, edukasyon, pagdumala sa katalagman, kahapsay ug kalinaw ug public safety.
Sa napadaghan ng IRA, gilauman usab nga mas molapad pa ug mapamaayo pa sa LGU ang iyang serbisyo, dugang ni Gonzales didto sa forum nga makita sa internet ug madungog sa radyo. (rahc/PIA-7/Bohol)
